آتاكسى

آتاكسى حسى (Sensory ataxia)

آتاکسی مخچه ای (Cerebellar ataxia)

آتاکسی وستیبولار (Vestibular ataxia)

واژه آتاكسى (Ataxia)  بر عدم هماهنگى راه رفتن كه به صورت تلوتلو خوردن خود را نشان مى‏دهد، دلالت دارد. سه گروه از عوامل موجب آتاكسى مى‏شوند:

1- بيمار تلوتلو مى‏خورد زيرا نمى‏تواند وضعيت پاها يا حركت آنها را درك كند؛ به عبارت ديگر بيمار فاقد احساس درك عمقى خود آگاه مى‏باشد. اين حالت را آتاكسى حسى مى‏نامند و در نتيجه بيمارى طناب نخاعى ايجاد مى‏شود. بيمار پاى خود را بر زمين مى‏كوبد تا از وضعيت خود آگاهى يابد و از هدايت بينايى (چشمانش) استفاده مى‏كند.

2- بيمار تلوتلو مى‏خورد زيرا مخچه نمى‏تواند راه‏هاى رتيكولواسپاينال (مشبكى‏نخاعى) را كه توسط مولد لوكوموتور فعال مى‏شوند، هماهنگ سازد. اين وضعيت آتاكسى مخچه‏اى ناميده مى‏شود و علت شايعى در آتاكسى همراه با مستى ناشى از الكل مى‏باشد. در اين مورد، هدايت بينايى نمى‏تواند جبران‏كننده باشد.

3- بيمار به علت بيمارى گوشى داخلى تلوتلو مى‏خورد. دولابيرنت به طور طبيعى از طريق راه‏هاى وستيبولواسپاينال (تحت هدايت مخچه‏اى) تلاش مى‏كنند تا مركز ثقل را بين پاها حفظ كنند. چنانكه يك لابيرنت از كار بيفتد، بيمار به طرف ضايعه تغيير جهت داده و منحرف مى‏شود (شبيه قايق پارويى كه تنها با يك پارو هدايت مى‏شود). چنانچه هر دو لابيرنت از كار بيفتد، بيمار مى‏تواند به كمك هدايت بينايى جبران كند ولى به محض بستن چشمها تلوتلو خورده و مى‏افتد.

 ضايعات مولد آتاكسى حسى

در سطح گردنى يا سينه‏اى، ضايعه مى‏بايست قسمت خلفى فانيكولوس لترال را شامل شود تا بتواند موجب قطع رشته‏هاى صعودى از عضلات و مفاصل اندام تحتانى همان طرف شود. در طب بالينى، آتاكسى حسى معمولاً جزيى از يك ناتوانى شديدتر ناشى از ضايعات متعدد مى‏باشد. در بيمارى مولتى پل اسكلروزيس (M.S) پلاكهاى فاقد ميلين در ماده سفيد پخش شده و غالبا موجب اختلال راه كورتيكواسپاينال لترال نيز مى‏شوند.

دژنرسانس مختلط و تحت حاد طناب نخاعى بيمارى ميلين‏زدايى است كه با آنمى بالينى بدخيم همراه است. ميلين به علت نارسايى سنتز متيونين از بين مى‏رود تابلوى بالينى به علت بروز بى‏حسى «دستكش- و- جوراب» ناشى از نوروپاتى محيطى در طويل‏ترين اعصاب حسى پيچيده‏تر مى‏شود.

ساير عوامل آتاكسى حسى عبارتند از تومور طناب نخاعى و بيمارى عروقى موضعى. يك آزمون استاندارد براى تعيين آتاكسى حسى، آزمايش پاشنه- به – زانو است، كه از بيمار در حالت طاقباز خواسته مى‏شود تا پاشنه يك پا را روى زانوى مقابل قرار دهد. بيمار ممكن است با هدايت بينايى در آزمون موفق شود اما در صورت بستن چشمها هدف را گم مى‏كند (در آتاكسى مخچه‏اى بيمار با چشمان باز و يا بسته قادر به يافتن هدف نخواهد بود). آزمون مشابه در اندام فوقانى، آزمايش انگشت- به- بينى است كه طى آن از بيمار خواسته مى‏شود با چشمان بسته انگشت اشاره خود را روى نوك بينى‏اش قرار دهد. اين آزمايش جهت ارزيابى يكپارچگى فاسيكولوس كونئاتوس به كار مى‏رود.